ยาแผนโบราณ ตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ 
สำหรับตู้ยาประจำบ้าน

ยาแผนโบราณที่ต้องใช้บ่อย ตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์ หรือวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม หมอพื้นบ้านหรือแพทย์แผนไทยแนะนำให้มีไว้สำหรับตู้ยาประจำบ้าน เป็นยาที่มีส่วนผสมจากสมุนไพรธรรมชาติ 100 % ไมีมีพิษร้ายแรง ควรมีไว้ติดประจำตู้ยาในบ้านเพื่อความสะดวกในการหยิบใช้ยา

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ 
"ยาเบญจทิพย์ รักษาโรคได้ ๑๐๘-๑๐๐๙"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ เจดมูลเพลิง ๑ ส่วน, ดีปลี ๕ ส่วน, รากชะพลู ๓ ส่วน, 
  ขิงแห้ง ๒ ๑/๒ ส่วน, สะค้าน ๑ ๑/๒ ส่วน
นำส่วนผสมทั้ง ๕ มาบดเป็นผงละเอียดเก็บใส่ขวดไว้ใช้กับส่วนผสมตามชนิดของโรค 

ยาเบญจทิพย์นี้รักษาโรคได้ร้อยแปดพันเก้า คือ

1. เป็นลม ละลายส่วนผสมที่เตรียมไว้กับน้ำกระเทียมต้มและเหล้า ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
2. เป็นลมแต่ปลายเท้าเย็น นำมาผสมรวมกับสมุลแว้ง มะแว้งเครือ มะแว้งต้น มะเขือขื่น เทียนทั้ง ๕ บดให้ละเอียดเติมน้ำผึ้งและเกลือเพียงเล็กน้อย ใช้สำหรับรับประทาน
3. เป็นลมปัตคาด ใช้ละลายในผิวมะกรูดผสมกับเหล้าและมหาหิงคุ์เล็กน้อย สำหรับดื่มรับประทาน
4. เป็นไข้ มีเสลด เพิ่มส่วนผสมกระเทียม ๗ กลีบ กานพลู ๗ ดอก เกลือ พิมเสน น้ำมะนาว สำหรับรับประทาน
5. เป็นไข้ ใช้ละลายในน้ำอ้อยที่เผาไฟแล้ว ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
6. เป็นไข้ตัวเย็น นำมาละลายกับส่วนผสมเพิ่ม เถาขี้กาแดง ตรีผลา บอระเพ็ด สำหรับดื่มรับประทาน
7. เป็นไข้ตัวร้อนมาก ใช้ละลายกับน้ำดอกไม้เล็กน้อยและจันทร์ทั้ง ๒ สำหรับดื่มรับประทาน
8. เป็นไข้ตัวร้อนธรรมดา ที่มีอาการปวดศีรษะและปวดเมื่อยตามร่างกาย ให้ละลายหรือปั้นเป็นลูกกลอนผสมกับขี้เหล็กทั้ง ๕ สมอทั้ง ๓ มะขามป้อม ยาดำเล็กน้อย ใช้สำหรับรับประทาน
9. เป็นไข้หลายวัน ให้ละลายกับน้ำส้มซ่า น้ำมะพร้าว น้ำสับปะรดและขัณฑสกรเล็กน้อย ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
10. เป็นกระษัยดาน ใช้ละลายในน้ำเต้าแกงกับปลาช่อน สำหรับรับประทาน
11. เป็นกล่อน ใช้ละลายกับน้ำไพลและข่ารวมกัน ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
12. เป็นบิด ใช้ละลายกับน้ำเปลือกมะเดื่อ ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
13. เป็นตกขาว ใช้ละลายกับขี้เหล็กทั้ง ๕ แล้วนำมาต้ม ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
14. ถ่ายเป็นเลือด ใช้ละลายกับส่วนผสมใบเทียนและใบคนทีสอแล้วนำมาต้ม ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
15. เป็นริดสีดวง ใช้ละลายกับขี้เหล็กทั้ง ๕ แล้วนำมาต้ม ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
16. เป็นหืด ใช้ละลายกับส้มซ่า (เฉพาะน้ำ) และพิมเสน ใช้สำหรับดื่มรับประทาน
17. เป็นกำเดา ใช้ละลายกับส่วนผสมรากมะกรูด รากส้มป่อย รากเสนียด รากว่านน้ำและขัณฑสกรเพียงเล็กน้อย ใช้สำหรับดื่มรับประทาน

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้ปวด"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ใบมันเทศ, น้ำส้มสายชู
นำใบมันเทศตำให้ละเอียด ผสมกับน้ำส้มสายชูเล็กน้อย ใช้สำหรับทาและพอกบริเวณที่ปวด เช่น ปวดหัวเข่า ปวดมือ ฯลฯ

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้คอเจ็บ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ใบไพล, ไม้สัก
นำส่วนผสมทั้งสองอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดผสมกับน้ำมะนาว ใช้สำหรับอมหรือกวาดคอก็ได้

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาหยอดตา ขนานที่ ๑"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ดอกมะลิ, ใบมะขามอ่อน, รากผักบุ้ง, ดอกผักบุ้ง
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดละเอียดนำมาผสมกับน้ำสะอาด แล้วจึงนำไปหยอดตา เพื่อรักษาดวงตาที่ปวด เจ็บและเคือง 

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาหยอดตา ขนานที่ ๒"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ รากอัญชันขาว ๑ ราก, เท้ายายม่อน ๑ ส่วน
นำส่วนผสมทั้งหมดบดให้ละเอียดแล้วนำมาผสมกับเลือดปลาไหล แล้วจึงนำไปหยอดตา เพื่อรักษาดวงตาที่เป็นต้อกระจก จะทำให้หายขาด

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยานอนหลับ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ผลจันทร์, กานพลู, กฤษณา, กะลำพอ, ชะลูด, กระวาน, การบูร, ผลสะบ้าปิ้งไฟ, จันทร์ทั้ง ๒, โกฐหัวบัว, ดอกจันทร์, ขอนดอก, กัญชา, รากข้าวเรื้อ, หญ้าผรั่น, 
กลอยอบเชยเทศ
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดละเอียดผสมกับน้ำดอกไม้ และเติมพิมเสนเล็กน้อยเท่านั้น ใช้สำหรับดื่มรับประทาน

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ยาดำ, ไพล, ใบส้มป่อย, เกลือ, ใบมะขาม
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดละเอียดรวมกัน ใช้สำหรับรับประทานครั้งละครึ่งช้อน

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้สะอึก"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ พิมเสน, หวายตะค้า, แพงพวยแดง
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดรวมกันผสมไว้ สำหรับสูบรักษา

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้ปากเปื่อย"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ขัณฑสกร ๒ ส่วน, ดอกบุนนาค ๑/๓ ส่วน, เปลือกพิกุล ๑/๔ ส่วน, 
เปลือกตะเคียน ๑/๕ ส่วน, ตรีกฏุก ๑/๕ ส่วน
นำนำส่วนผสมทั้งหมดตามอัตราส่วน มาบดและใช้อม

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้อัมพฤกษ์ อัมพาต"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ มะกรูด, น้ำมะงั่ว, ไพล, กระเทียม, เจตมูลเพลิง, น้ำมะนาว, กุ่มทั้ง ๒, พริกไทยล่อน, การบูร, เปลือกทองหลางใบมน, ข่า, ผลจันทร์, ขมิ้นอ้อย, ผักเสี้ยนผี
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กันและเกลือเล็กน้อย มาบดให้ละเอียดเป็นผงละลายกับน้ำดอกไม้ ใช้สำหรับดื่มรับประทานจะทำให้มือและเท้ามีความรู้สึกดี

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้ริดสีดวงทวาร"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ผักกระชับ, เปลือกยาง, ปูนขาว, น้ำมูตร
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาต้มกับน้ำให้เดือด จากนั้นนั่งรมควันให้ตรงกับที่ที่เป็นริดสีดวงทวาร จะหายขาด

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาอายุวัฒนะ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ รากมะแว้งต้น, รากมะแว้งเครือ, รากชะพลู, รากมะเขือขื่น, บอระเพ็ด
นำส่วนผสมทั้งหมดมาบดให้ละเอียดผสมกับน้ำผึ้งแท้ เติมรากเจตมูลเพลิงเล็กน้อย เสร็จแล้วเสร็จแล้วบรรจุขวด นำไปฝั่งใต้ข้าวเปลือก ๕ วัน เมื่อครบตามกำหนด ใช้ดื่มรับประทานครั้งละ ๑ ช้อนทุกวัน เมื่อดื่มรับประทานทุกวันเป็นประจำ จะทำให้ไม่มีโรคภัยไข้เจ็บ มีกำลังวังชา พลังเป็นเลิศและมีอายุยืนยาว

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาชูกำลัง"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ หัวบัวเผื่อน ๑ ส่วน, ข้าวคั่ว ๑ ส่วน, ใบกระวาน ๑ ส่วน, 
ลูกบัวเกราะ ๑/๔ ส่วน, ใบมะกาชะเอม ๑/๔ ส่วน, ดอกบุญนาค ๑/๕ ส่วน, 
ดอกยี่สุ่น ๑/๕ ส่วน, น้ำตาลกรวด ๑/๕ ส่วน, ขัณฑสกร ๑/๕ ส่วน
นำส่วนผสมทั้งหมดตามอันตราส่วนมาบดและละลายกับน้ำร้อน ใช้สำหรับดื่มรับประทานครั้งละ ๑/๔ ช้อน

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาเจริญอาหาร"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ พริกไทยล่อน ๑ บาท, น้ำตาลทรายขาว ๔ ตำลึง, ลูกยอสุก ๙ ผล, แป้งข้าวหมาก ๓ ลูก
นำส่วนผสมทั้งหมดมาคลุกรวมกันใส่ขวดโหลและเติมน้ำให้เต็มโหล เสร็จแล้วฝังในข้าวเปลือก ๓ คืน ใช้สำหรับดื่มรับประทานทั้งน้ำและกาก จะทำให้รับประทานอาหารได้มากและอร่อยอีกด้วย

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาบำรุงเลือด ขนานที่ ๑"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ดีปลี ๗ ดอก, มะนาว ๗ ผล, ขิง ๗ แว่น, พริกไทย ๗ เม็ด, มะกรูด ๒ ผล, ยาดำ ๑ ส่วน, ฝาง ๔ ส่วน, การบูร ๑/๒ ส่วน, น้ำประสานทอง ๑/๒ ส่วน, สารส้ม ๑/๕ ส่วน
นำส่วนผสมทั้งหมดตามอันตราส่วนมาต้ม ใช้สำหรับดื่มรับประทานเช้าและเย็น

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาบำรุงเลือด ขนานที่ ๒"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ดีปลี ๗ ดอก, ขิง ๗ แว่น, พริกไทย ๗ เม็ด, กัญชาจีนทั้ง ๕ อย่างละ ๑ ส่วน
นำส่วนผสมทั้งหมดตามอันตราส่วนมาบดรวมกัน เติมเหล้าปรั่นดีจนชุ่ม คั่วในกระทะให้แห้ง นำมาปั้นเป็นลูกกลอน แล้วนำดอกคำฝอยป่นห่อผ้าขาวดองเหล้าและเติมส่วนผสมข้างต้นประมาณ ๓-๔ เม็ด ต่อครั้ง ฝังโหลเหล้าในข้าวเปลือก ๑ คืน ก็ดื่มรับประทานได้ โดยดื่มครั้งละ ๑ ถ้วยเล็ก เมื่อเหล้าหมดก็สามารถเอากากมาละลายกับน้ำผึ้งรับประทานได้ทั้งผู้หญิงและผู้ชาย

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาขับเลือด"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ไพล, ดีปลี, หัวหอมแดง, กะทือ, กระชาย, ข่า, ขิง, พริกไทย, กระเทียม, ใบสลอด, ใบหนาด, ผิวมะกรูดมาก ๆ
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละ ๑ ส่วน มาบดละเอียดและเติมผิวมะกรูดเท่ากับส่วนผสมข้างต้นบดให้ละเอียด ใช้สำหรับรับประทานกับเหล้า

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาธาตุเด็กทารก"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ขมิ้นอ้อย, เทียนขาว, เปลือกสันพร้านางเอ, น้ำประสานทองสะตุ, ตาลดำ, 
ตานขโมย, เปลือกตะขบ, จันทร์ทั้ง ๒, หญ้าใต้ใบ, หัวไพล, สารส้ม
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละ ๑ ส่วน มาบดและเพิ่มใบกะเพราเท่ากับส่วนผสมข้างต้น นำมาปั้มเป็นเม็ดละลายกับเหล้า ใช้สำหรับรับประทานทุกวันจะดีมาก

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยากวาดคอแก้ลิ้นขาว"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ เปลือกไข่ฟัก, แววนกยูง
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดละเอียดผสมกับน้ำมะนาวเพียงเล็กน้อย ใช้กวาดคอเด็กแก้ลิ้นเป็นฝ้าขาว หากมีอาการตัวร้อนด้วย ให้เปลี่ยนจากน้ำมะนาวเป็นเหล้าแทน

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้โรคพยาธิ"
• ส่วนผสมที่ ๑ ตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ มะกรูด ๑ ผล, ถากลูกบันได, ถากฟากในครัว, ถากตรงเรือน, ไม้ตับปิ้งปลา
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละส่วนมาใส่ในลูกมะกรูดที่เอาข้างในออกแล้วเหลือเพียงแต่เปลือก นำไปเผาไฟจนไหม้ดำ จากนั้นจึงนำส่วนผสมที่ ๒ ได้แก่
พริกไทย ๗ เม็ด, กระเทียม ๓ กลีบ, ไพล ๑ ส่วน, มหาหิงคุ์ ๑ ส่วน
นำมาบดรวมกันทั้งหมด (ส่วนผสมที่ ๑ และ ๒) ผสมรวมกับเหล้า แล้วใช้ทากระหม่อม ฝ่ามือ และฝ่าเท้าหรือตามตัว

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาประสะ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ถ่านไม้รวก ๑ ตำลึง, ใบรักขาวคั่ว ๑ ตำลึง, ถ่านเสมสาร ๑ ตำลึง, 
รากดินคั่ว ๑ ตำลึง, กระดูกงูเหลือม ๓ บาท, น้ำประสานทองสะตุ ๑ บาท, 
กานพลู ๑ บาทสลึง, ดีงู เพียงเล็กน้อย
นำส่วนผสมทั้งหมดตามอันตราส่วนมาบดรวมกันผสมกับน้ำปูนใส ใช้เป็นยาลดไข้ได้ทุกอย่าง

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้หูอื้อ"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ ใบมะเขือป่า, ใบส้มซ่า, ใบฝ้ายแดง, ขิง, ผลมะเขือขื่น, ผลมะแว้งเครือ, พริกไทยล่อน
นำส่วนผสมทั้งหมดอย่างละเท่า ๆ กัน มาบดละเอียดผสมกับน้ำมัน ๑ ถ้วยเล็ก เคี่ยวจนละลาย ใช้สำหรับหยอดหูเวลาหูอื้อ หูตึง จะช่วยทำให้ได้ยิน  

 ยาแผนโบราณตำรับยาสมุนไพรวัดโพธิ์ "ยาแก้ขัดเบา"
• ส่วนผสมตามตำรายาสมุนไพรวัดโพธิ์
♦ เปลือกมะรุม, ทองหลางใบมน
นำส่วนผสมทั้ง ๒ อย่างละเท่า ๆ กัน มาต้มรวมกัน ใช้สำหรับดื่มรับประทาน